Over Deep Democracy

Deep Democracy is ontwikkeld in Zuid-Afrika door Myrna Lewis in de jaren ’90 toen de apartheid werd afgeschaft. Het gedachtegoed is afkomstig uit de procesgerichte psychologie (Arnold Mindell). Managers, docenten, politici, sociaal activisten, maatschappelijk werkers en gezinscoaches werken met de methode.

Het is een methodiek die ingezet wordt bij spanningen, conflicten en besluitvorming, omgaan met verandering of het oplossen van problemen. De aanpak stimuleert creativiteit en innovatie en helpt bij het oplossen van meningsverschillen. Het biedt individuen en groepen de gelegenheid om te leren en te groeien. Tegengestelde standpunten worden erkend, verkend, en de wijsheid die erin schuilgaat opgepikt.

Deep Democracy creëert eerst veiligheid, geeft daarna ruimte aan standpunten, emoties, meningen en visies en zorgt er vervolgens voor dat gezegd wordt wat gezegd moet worden. Resultaat: organisaties en teams die hiermee werken zetten hun potentieel meer in en winnen hierdoor aan effectiviteit.

Geschiedenis Deep Democracy
Worldwork van Arnold Mindell
Deep Democracy Institute
Deep Democracy (The Lewis Method)
Besluiten nemen waar iedereen achter staat
Democratisch besluit
Conflicten oplossen: moedige gesprekken voeren
Leiderschap
De ijsberg
De waterlijn
Wat levert Deep Democracy op?
Enkele misverstanden over Deep Democracy
Toepassingen Deep Democracy
De Deep Democracy benadering
Deep Democracy training
Wil je meer lezen over Deep Democracy?

Geschiedenis Deep Democracy

Deep Democracy is ontwikkeld door Myrna en Greg Lewis uit Zuid Afrika. Zij volgden hun opleiding bij Arnold Mindell, psychotherapeut en kwantumfysicus. Myrna en Greg Lewis hebben het gedachtegoed van Mindell praktisch toepasbaar gemaakt voor mensen die niet als psycholoog zijn opgeleid. Zij werden in de jaren 90, in de post-apartheidsperiode, gevraagd door het nutsbedrijf Eskom, om een veranderproces te begeleiden bij één van de afdelingen. Eskom moest veranderen van een racistische naar een democratische organisatie.

Het land stond op dat moment aan de rand van een burgeroorlog. Er was veel geweld en er waren opstanden en overvallen. In de organisatie was niet alleen veel racisme, woede, pijn en onderdrukking, de organisatie moest ook voor het eerst worden aangestuurd door gekleurde mensen die nog nooit leiding hadden gegeven. Blanken moesten instructies op gaan volgen van hun gekleurde collega’s, hetgeen veel spanning met zich meebracht. De teams moesten functioneren in conflict- en spanningsvolle situaties.

Deep Democracy voorzag in een werkwijze, methode en gedachtegoed waarin alle stemmen gehoord werden, en waarin in het bijzonder gefocust werd op de minderheidsstem. Hierdoor en door de onderliggende Afrikaanse waarden als uitgangspunt te nemen werd het mogelijk minderheden te empoweren en diversiteit, spanningen en conflicten te managen.

Worldwork van Arnold Mindell

Arnold Mindell’s Worldwork en psychotherapeutisch werk is gebaseerd op het door hem ontwikkelde Process Oriented Psychology. Daarnaast ondersteunt hij comateuze en terminale patiënten vanuit het door hem ontwikkelde gedachtegoed. Mindell kijkt naar psychologische processen en naar groepsdynamica vanuit de kwantumvelden-theorie. Hij heeft zichzelf als opdracht gesteld om de kwantummechanica en de psychologie met elkaar te verbinden.

Deep Democracy institute

Deep Democracy Institute is de stroming van Arnold Mindell die zich in de loop van de jaren verder heeft ontwikkeld. Deze methode onderscheidt zich van de Lewis methode. Mindell’s methode geeft meer aandacht aan het spirituele aspect, is minder gestructureerd en meer gericht op het therapeutische proces. De methode wordt veelal door psychotherapeuten en Worldwork facilitators toegepast.

Het verschil met de Lewis methode is dat bij de Lewis methode de facilitator ten alle tijde neutraal is en dat de praktische technieken en gespreksmodellen laagdrempelig en gemakkelijker overdraagbaar zijn en direct kunnen worden toegepast in de (zakelijke) organisatiecontext.

Deep Democracy (The Lewis Method)

De Lewis methode is de methode waar Bouckaert mee werkt. Deep Democracy is een visie, methode en theorie ineen. Het is een praktische en krachtige besluitvormings-methodiek voor inclusieve besluitvorming, waarbij elke stem gehoord wordt, erkenning krijgt en meetelt. In dit proces wordt het alternatieve standpunt herkend, erkend en meegenomen. Deep Democracy is tevens een conflictresolutiemethode die helpt conflicten en meningsverschillen op te lossen.

De methode wordt ook ingezet  bij verander-, innovatie- en ontwikkeltrajecten. De aanpak stimuleert creativiteit en innovatie. Het biedt individuen en groepen de gelegenheid om te leren en te groeien. Tegengestelde standpunten worden erkend, verkend en de wijsheid die erin schuilgaat opgepikt.

Deep Democracy creëert eerst veiligheid, geeft daarna ruimte aan standpunten, emoties, meningen en visies en zorgt er vervolgens voor dat gezegd wordt wat gezegd moet worden.  Het resultaat is dat organisaties en teams die hiermee werken hun potentieel meer inzetten. Zij winnen hierdoor aan effectiviteit. Inmiddels wordt de methode toegepast in 40 landen over de hele wereld en is wijdverbreid geraakt in diverse velden: managers, docenten, politici, sociaal activisten, maatschappelijk werkers en gezinscoaches werken met de methode.

Besluiten nemen waar iedereen achter staat

De besluitvormingsmethodiek die wordt gebruikt is ontworpen om te werken met groepen met een grote diversiteit. Draagvlak creëren, duurzame en wijze besluiten nemen is het doel. De kerngedachte van de methode is om zo veel mogelijk uiteenlopende invalshoeken te verzamelen vooraf, met speciale aandacht voor het minderheidsstandpunt. Dit standpunt is waardevol: er zit meestal een kern van waarheid in. Vaak zien we de wijsheid van de minderheid over het hoofd.

De mens heeft nu eenmaal de neiging tot groepsdenken. Daarmee stoppen  we innovatie en zijn we niet meer alert op risico’s. In de dagelijkse vergaderpraktijk doen we vaak geen moeite om de stille mensen aan het woord te laten. Of we ‘parkeren’ op het eerste gezicht onlogische, gekke of vreemde standpunten. Soms willen we niet luisteren omdat we snel willen beslissen. Door op deze manier om te gaan met tegenspraak verarmen we onze besluitvorming.

In Deep Democracy wordt het afwijkende standpunt erkend, gehoord en ingesloten in dialogen en besluitvorming. Concreet betekent dit dat we met een meerderheids-democratie werken, we doen dus wat de meerderheid besluit. Maar het minderheidsstandpunt wordt toegevoegd aan het meerderheidsbesluit waarna opnieuw gestemd wordt, tot iedereen unaniem voor een voorstel heeft gestemd.

Deep Democracy werkt procesmatig, dat wil zeggen dat er constant aandacht is voor een veilig klimaat zodat medewerkers zich kwetsbaar op durven stellen en zich vrij voelen om zich uit te spreken. Op deze manier ontstaat geen tegenwerking in de onderstroom waardoor vaak in een later stadium weer op besluitvorming wordt teruggekomen of besluitvorming onderuit wordt gehaald.

Democratisch besluit

Wij kennen democratische besluiten: als we stemmen, in organisaties, in verenigingen en tijdens familie-bijeenkomsten.  Deep Democracy gaat een stap verder dan de meerderheidsdemocratie die we nu kennen. Een democratisch besluit betekent dat je gaat doen wat de meerderheid wil. Wat we impliciet geloven – en wat ik de mythe van de democratie noem –  is dat we denken dat de minderheid zich zonder meer neerlegt bij het besluit van de meerderheid. De realiteit is dat dit niet zo is. Als de minderheid niet gehoord wordt gaat ze zich roeren. Dit kan resulteren in sabotagegedrag.

Myrna Lewis heeft een diagnostisch tool ontwikkeld: de sabotagelijn. Aan de hand van deze tool kun je nagaan hoe ondermijnend de dynamiek in je organisatie is.  Het gedrag begint met onzichtbaar, bedekt gedrag zoals sarcastische grapjes en smoesjes. Hoe langer je niet ingrijpt hoe openlijker en zichtbaarder het gedrag: er wordt gestaakt, vertraagd en men vertrekt.  Hoe meer mensen opschuiven in de lijn, hoe lastiger het wordt om het ondermijnend gedag op te lossen. Mensen die oorlog voeren breng je nu eenmaal moeilijker met elkaar in gesprek dan mensen die sarcastische grapjes maken.

Conflicten oplossen: moedige gesprekken voeren

Deep Democracy is ook een conflictresolutiemethode: als er teveel spanning is in een groep en er speelt veel in de onderstroom, wordt besluiten nemen lastig of is helemaal niet meer mogelijk. Vaak weten we niet precies wat er aan de hand is maar voelen we dat er onuitgesproken issues zijn. Deep Democracy geeft handvatten om met deze lastige en vaak ongrijpbare materie te werken. Binnen Deep Democracy zijn er gespreksmodellen ontwikkeld om lastige issues met elkaar op een constructieve manier te bespreken en op te lossen.

Deep Democracy gaat ervan uit dat groepen zelf hun oplossingen kunnen vinden voor de problemen waar zij tegenaan lopen. Zonder conflicten uit de weg te gaan worden tegenstellingen en botsende standpunten samen met de groep onderzocht. Hierdoor oefenen medewerkers hun vermogen tot flexibiliteit en dialectisch denken. Door actief en empatisch te luisteren, en hierop te reflecteren, bereikt de groep een dieper niveau van luisteren.

Teams die regelmatig op deze manier gesprekken voeren ontwikkelen respect, waardering en vertrouwen en leren leiderschap delen. Als het conflict en de spanning eenmaal is opgelost kan de groep  weer gemakkelijker besluiten nemen en weer beter samenwerken.

Leiderschap

Deep Democracy biedt ook een visie op participatief leiderschap. De filosofie staat een inclusieve cultuur voor waarbij de stem van elke medewerker telt. Deep Democracy ziet sterk leiderschap in combinatie met het organiseren van inspraak van medewerkers. De methode is er op gericht zo veel mogelijk inzicht, vakkundigheid en ervaring van elke medewerker in te zetten omdat je als leider in je eentje nooit alle wijsheid in pacht kunt hebben.

Complexe leiderschapsvraagstukken in een snel veranderende wereld kunnen op die manier gedeeld worden. Professionals worden steeds gespecialiseerder, en steeds beter in hun werk. Zij willen graag hun kennis delen, bijdragen aan kwaliteitsverbetering en aan de ontwikkeling van de organisatie.

Het paradigma dat de werknemer gemonitord moet worden omdat hij ‘lui’ zou zijn en niet gemotiveerd om te werken hebben we definitief achter ons gelaten. In het nieuwe paradigma waar de medewerker een expert is en zich graag ontwikkelt past participatief leiderschap. Met Deep Democracy maak je optimaal gebruik van het potentieel en de gecombineerde kennis van de groep.

De ijsberg

Het basismodel van Deep Democracy is de ‘IJsberg’. De ijsberg kennen we als metafoor voor de menselijke psyche. Een klein deel van ons gedrag, onze drijfveren, emoties etc. is bewust, maar het grootste deel is onbewust en bevindt zich onder de waterlijn.

Binnen Deep Democracy gebruiken we de ijsbergmetafoor niet voor een individu maar voor de groep. Er is dus een groepsbewuste, datgene waar we van op de hoogte zijn. We zijn bijvoorbeeld een team van zes mannen en zes vrouwen en we werken op de HR-afdeling.

Een groot deel van het gedrag, de emoties, de ideeën, belangen, talenten etc. van deze groep zit in het onbewuste van de groep. Dit alles wordt niet besproken. Van al hetgeen onder de waterlijn zit zijn we niet op de hoogte. Voor een effectieve samenwerking moet je je bewust zijn van de informatie die nodig is voor het uitvoeren van het werk. En steeds up to date blijven. Hoe zorg je ervoor dat deze informatie gedeeld wordt?

De waterlijn

De sleutel hiertoe ligt in het laten zakken van de spreekwoordelijke ‘waterlijn’ van de ijsberg zodat vertrouwen toeneemt en de nodige informatie boven water komt. Als de waterlijn zakt neemt de veiligheid toe en worden meer feiten, data, gegevens maar ook motieven, belangen, emoties en meningen gedeeld.

Het gevolg is dat er meer kennis beschikbaar komt en dat medewerkers zich meer gehoord voelen. Ze zullen merken dat hun bijdrage wordt gewaardeerd. Door deze procesgerichte aanpak loopt de communicatie vlotter, gaan besluitvormings-processen gemakkelijker, verdiepen relaties zich en wordt er constructief samengewerkt in een prettig klimaat. Het spreekt vanzelf dat dit leidt tot betere resultaten.

Wat levert Deep Democracy op?

Het gevolg is dat er meer kennis beschikbaar komt en dat medewerkers zich meer gehoord voelen. Ze zullen merken dat hun bijdrage wordt gewaardeerd. Door deze procesgerichte aanpak:

• loopt de communicatie vlotter,
• gaan besluitvormingsprocessen gemakkelijker,
• verdiepen relaties zich,
• wordt er constructief samengewerkt in een prettig klimaat.

Het spreekt vanzelf dat dit leidt tot meer werkgeluk en betere resultaten. Na vele jaren ervaring met de implementatie van Deep Democracy kan ik rustig stellen dat teams en organisaties die met Deep Democracy werken winnen aan effectiviteit, openheid, engagement en teamgevoel.

Enkele misverstanden over Deep Democracy

‘Deep Democracy werkt vertragend.’

Deep Democracy vraagt wel om enige scholing. Zonder metaskills als neutraliteit bijvoorbeeld is het lastig om een proces te begeleiden. En als leidinggevende is het belangrijk dat je leert hoe je je leidersrol kunt combineren met een meer faciliterende rol en hoe je dit transparant maakt.

Maar eenmaal vertrouwder met de vaardigheden gaat de besluitvorming juist sneller: de groep is gewend aan de nieuwe manier van werken en heel belangrijk: je hebt geen ‘bounce back’ effecten meer na een besluitvormingsproces. Er wordt niet terug gekomen op genomen besluiten.

Medewerkers hebben geen reden meer om tegen te werken want ze zijn gehoord. Zij hebben zich uitgesproken en hun minderheidsstandpunt is opgenomen in het meerderheidsbesluit.

Ook eindeloos polderen en steeds het onderwerp doorschuiven naar het volgende werkoverleg behoort tot het verleden. Kortom: in het begin kost het wat tijdsinvestering, maar eenmaal geïmplementeerd win je juist tijd.

‘Deep Democracy is niet anders dan andere facilitatiemethoden.’

Deep Democracy neemt emoties mee in het proces van besluitvorming en tijdens het oplossen van conflicten. Daarmee onderscheidt deze methode zich van meer cognitieve facilitatiemethodes. Waar andere methodes vaak op het  cognitieve niveau werken, werkt Deep Democracy procesgericht en diepgaand.

In organisaties denken we vaak dat we enkel met rationele processen te maken hebben, met doelen, targets en strategieën. In werkelijkheid verlopen de meeste processen niet op een logische manier maar eerder chaotisch. Ze gaan altijd over interpersoonlijke relaties waarin emoties, belangen, onuitgesproken motieven of conflicten spelen.

Margareth Heffernan  stelt dat uit onderzoek onder Europese en Amerikaanse managers bleek dat 85 % van hen erkende dat zij problemen hadden met conflicten op het werk. De managers gaven aan de conflicten in de meeste gevallen niet op te  (kunnen) lossen. 85 % is een hoge score, het betekent dat je niet vrij met elkaar kunt nadenken en dat het je verlamt in je handelen als je de conflicten niet oplost.

Deep Democracy geeft handvatten om meer grip te krijgen op deze lastige kwesties.

Deep Democracy is ‘vaag.’

Mindell inspireerde zich naast de kwantumfysica op de Tao. Deep Democracy is geworteld in spiritualiteit. Spiritualiteit betekent niets anders dan: “bewustzijn met betrekking tot de menselijke ziel die in relatie staat tot een hogere werkelijkheid”.

Myrna en Greg Lewis, hebben het gedachtegoed van Mindell gestructureerd en er een werkbaar model bij ontwikkeld. Zij hebben er praktisch toepasbare werkvormen aan toegevoegd waardoor je met een kleine inspanning een groot en krachtig effect bereikt. De methode wordt de afgelopen 30 jaar in de zakelijke context in het bedrijfsleven toegepast en als zeer bruikbaar, doelmatig en effectief ervaren.

Toepassingen Deep Democracy

Er zijn verschillende voorbeelden van toepassingen in conflictsituaties waarin Deep Democracy zijn nut en effectiviteit heeft  bewezen.

Deep Democracy (in combinatie met helpende omstandigheden zoals de Truth Commission, de waarheidscommissie in Afrika tijdens de Reconciliation), zorgde ervoor dat er – ondanks decennia van apartheid, racisme en onderdrukking – geen grootschalig gewapend conflict uitbrak in Siërra Leone, Zuid-Afrika en Colombia. Op vele plaatsen waar stammenoorlogen op de loer liggen zoals in Kenia, wordt Deep Democracy ingezet.

Ook bij de onderhandelingen met de regering over de rechten van de oorspronkelijke bevolking van Canada bijvoorbeeld is Deep Democracy behulpzaam.

Maar ook in het bedrijfsleven, in  non-profit organisaties, het maatschappelijke leven, de lokale politiek en in politieke partijen over de hele wereld is de Deep Democracy een methode die effectief is gebleken.  Voorbeelden hiervan zijn mediation, participatie interventies, co- creaties en dialoogsessies  tijdens teamcoachings-trajecten, fusies, verander-, reorganisatie- en verbetertrajecten.

Bijzonder geschikt is de methode als je wilt werken met de onderstroom waar je lastig grip op krijgt, voor groepen met een grote diversiteit, groepen waar de minderheidsstem ondergesneeuwd wordt door de mainstream en voor leiders die transformatief willen werken.

Deep Democracy kun je ook in je privésituatie toepassen. In relaties, met kinderen of met vrienden lopen contacten gemakkelijker door de toepassing van Deep Democracy, lopen conflicten minder snel op en worden er betere besluiten genomen. Mijn ervaring is dat professionals die ik heb opgeleid of in wiens organisaties ik facilitaties heb verzorgd, de methode ook vaak in hun gezin, met hun ouders of met hun vrienden toepassen. Dat is dubbel leren, zowel in werk als in privé. Dat maakt het werk niet enkel efficiënter maar het leven ook een stuk aangenamer.

De Deep Democracy benadering

Deep Democracy, the Lewis method, is ontwikkeld in de post apartheidscontext waarin het nodig was om diepere vormen van democratische processen te begeleiden. Het was noodzakelijk om  een visie en methodiek te ontwikkelen waarin emoties werden meegenomen en de (onderdrukte)minderheidsstem een plek kreeg.

Toen Deep Demcracy later ook toegepast werd in vele diverse velden, naast het bedrijfsleven, bleek het een uiterst geschikte methode om te werken in groepen met een grote diversiteit. Het brengt een manier van gedragen besluitvorming die altijd inclusief is, is uiterst geschikt om in situaties met een ongrijpbare onderstromen te werken en biedt een procesgerichte en transformatieve aanpak voor conflicten. Deep Democracy leiders kenmerken zich door krachtig leiderschap, gecombineerd met een democratische leiderschapsstijl.

Deep Democracy training

In 40 landen over de hele wereld worden Deep Democracy trainingen gegeven die door Myrna Lewis zijn ontwikkeld. Er is het opleidingspad met de Levels vanaf level 1 tot en met level 4 voor iedereen die de methode wil gebruiken in zijn of haar werk of privé. Deze opleiding geeft toegang tot de opleiding tot instructor. Er is ook een Deep Democracy leiderschapstraining en een Deep Democracy training voor docenten en een opleiding speciaal gericht op facilitators en procesbegeleiders is in de maak.

Wil je meer lezen over Deep Democracy?

Heeft dit artikel je nieuwsgierig gemaakt en zet het je aan om nog meer in de materie te duiken?

Praktisch Deep Democracy boek

Lees dan het boek van Jitske Kramer, Deep Democracy, de wijsheid van de minderheid. Zij beschrijft uitgebreid het ontstaan, de filosofie en de theorie in het boek. Het boek staat vol werkvormen en is dus tegelijk een werkboek. Jitske heeft haar boek doorweven met haar eigen geanonimiseerde praktijkvoorbeelden die ze levendig, beeldend en vaak humoristisch beschrijft.

Kortom: een boek voor zowel de (ervaren) practitioner, de instructor als voor mensen die kennis willen maken met de methode en het gedachtegoed Deep Democracy.

Nog meer Deep Democracy boeken

Heb je er nog niet genoeg van en vind je het geen probleem om in het Engels te lezen? Dan kun je nog verder lezen in het boek van Myrna Lewis, Inside the No.

Het geeft je een inkijkje in het werk van Myrna Lewis en de vele toepassingen van de methode. Haar rijke en mooie beschrijvingen van de casuïstiek uit haar eigen praktijk geven een goed beeld van de omstandigheden en dynamieken waarin Deep Democracy is ontwikkeld. Door dit boek te lezen begrijp je meer van het Deep Democracy-jargon, dat veel mensen confronterend vinden. Een woord als ‘sabotagegedrag’ kun je beter plaatsen als je over de omstandigheden leest waarin Myrna Lewis groepen begeleidde.

Wil je ook iets lezen van Arnold Mindell, de vader van Deep Democracy?

Lees dan The Process Mind of The Deep Democracy of Open forums of Sitting In The Fire: Large Group Transformation Using Conflict and Diversity.

De boeken van Arnold Mindell zijn niet allemaal even gemakkelijk te lezen. Ze zijn dan ook voor de liefhebber die graag de verdiepende filosofie wil begrijpen van waaruit Deep Democracy is ontstaan. Mindell geeft een beeld van zijn werk met individuen en zijn ‘process work’ met groepen. Proceswerk concentreert zich op het volgen van signalen en zintuiglijke informatie, afkomstig uit het onbewuste en beschouwt deze als aanwijzingen voor het ontdekken van wat verstoringen in ons functioneren ons te vertellen hebben.

Hij ontdekte verschillende kanalen waar we in kunnen ‘tappen’ om informatie uit op te halen. In proceswerk zitten elementen uit de Jungiaanse psychologie, psychosomatiek, Taoïsme en kwantumfysica. Zijn belangstelling voor relaties en interacties tussen mensen verlegde zich tot het veld van conflicten in grote groepen. Hij beschouwde groepsprocessen niet meer door naar individuen te kijken en de som der delen op te tellen en, maar door ‘rollen’ (energieën of thema’s zo je wilt), los van personen waar te nemen in groepsprocessen.

Daaruit vloeit een aanpak voort die niet meer persoonlijk geladen is maar uitgaat van groepsthema’s. Dat maakt het doorwerken van conflicten veiliger omdat de tegenstellingen tussen ‘kanten’ of verschillende ‘stemmen’ in de groep spelen en niet aan personen in de groep kleven. Het niveau waarop je conflicten doorwerkt kan daardoor dieper gaan omdat niemand zich persoonlijk aangevallen  voelt.

Uit het groepsgedrag kunnen ook ‘spookrollen’ afgeleid worden, dat zijn de ‘niet aanwezigen’ zoals bijvoorbeeld overleden personen, of collega’s die vertrokken zijn. Zij drukken nog steeds hun stempel op het groepsproces, omdat er vaak gesproken of zelfs gehandeld wordt zoals die persoon dit voorleefde of voordeed.