Besluitvorming: het ongelijk van democratie

20 juni 2016

Ik kijk naar buiten door mijn raam. Het regent. Ik zie één druppel langzaam naar beneden glijden, alle andere druppels hangen stil. Een eenling tussen alle andere druppels. Een afwijkend patroon. Dit doet mij denken aan de eenzaat in een groep, in een team. De enkeling die tegenspraak biedt, die een afwijkende mening of afwijkend gedrag heeft. Wat gebeurt er met de ‘tegenstem’ in teams en organisaties? En welke invloed heeft democratische besluitvorming op de afwijkende stem?

Er zijn natuurlijk nog meer manieren om tot besluiten te komen: bijvoorbeeld besluitvorming op basis van consent. En op basis van unanimiteit. Ik wil jullie in dit blog het verschil laten zien tussen diverse manieren van besluitvorming en aangeven waarom besluitvorming op basis van unanimiteit het meeste oplevert.

Sandra Bouckaert Deep Democracy: besluitvorming het ongelijk van democratie 2

Democratie, consent en unanimiteit

Stel je voor: je gaat met twee gezinnen op vakantie.

Scenario 1: Je overlegt met alle vakantiegangers over de bestemming en jullie stemmen. Negen stemmen vóór een vakantie aan zee. Eén stemt tegen. Jullie gaan naar zee. Dit is een democratisch besluit.

Scenario 2: Jullie praten eerst een poosje over verschillende vakantiebestemmingen. Verschillende mogelijkheden komen langs zoals een vakantie aan zee, een vakantie in de bergen en een vakantie in de bossen. Argumenten vóór en tegen de diverse bestemmingen passeren de revue. Al pratende blijkt dat uiteindelijk negen mensen vóór een vakantie aan zee zijn en één persoon geen argumenten meer heeft om ertegen te zijn en met een vakantie aan zee kan leven. Jullie besluiten naar zee te gaan. Dit is een besluit op basis van consent en komt uit de sociocratie.

Scenario 3: Jullie praten een tijdje over de voors en tegens van de verschillende vakantiebestemmingen. Jullie stemmen: negen mensen stemmen vóór een vakantie aan zee. Eén persoon stemt tegen. Aan deze laatste wordt erkenning gegeven voor het feit dat zijn stem het niet gehaald heeft en vervolgens wordt gevraagd wat hij nodig heeft om mee te gaan met het meerderheidsbesluit. Hij zegt dat hij het prima vindt om mee te gaan naar zee als op de heenweg de route door de bergen genomen wordt en een stop gemaakt wordt voor een bergwandeling. Dit voorstel wordt toegevoegd aan het oorspronkelijke meerderheidsbesluit: jullie gaan naar zee en stoppen onderweg in de bergen voor een bergwandeling. Iedereen stemt vóór. Dit heet stemmen vanuit het unanimiteitsbeginsel (iedereen is vóór) en de techniek die ik beschrijf om tot unanimiteit te komen heet Deep Democracy en komt uit Zuid Afrika (M. Lewis). De minderheidsstem wordt toegevoegd aan het meerderheidsbesluit, net zo lang tot iedereen vóór is.

Meer te weten komen over Deep Democracy? Dan is deze masterclass iets voor jou!

Deze masterclass is de perfecte gelegenheid om de nieuwste inzichten en best practices in HR en leiderschap te leren. Je leert bijvoorbeeld hoe je meer draagvlak kunt creëren voor jouw ideeën en projecten in jouw organisatie.

4 redenen om met je team voor unaniem stemmen te kiezen

1. Wat gebeurt er eigenlijk met de minderheidsstem bij democratisch stemmen en consent? Vooropgesteld dat het ook mogelijk is dat mensen zich neerleggen bij het besluit van de meerderheid loert het gevaar dat de ‘tegenstem’ zich niet meer roert of zich zelfs niet uitspreekt. Maar is daarmee de kous af? Maar al te vaak – en misschien heb je het zelf ook wel meegemaakt als je de minderheidsstem vertolkte – voelt de minderheid zich achteraf niet gehoord en raakt gefrustreerd en boos. Openlijk of bedekt zie je dan sabotage ontstaan. Deze onderhuidse of openlijke muiterij kan de doelen van een team of organisatie behoorlijk tegenwerken.

2. Alle creativiteit en potentieel wordt benut. In het voorbeeld over de vakantie heb je, doordat je die wandeling hebt gemaakt in de bergen, misschien ineens wel het wandelen ontdekt en boek je meteen bij thuiskomst een vakantie naar de Pyreneeën.

Sandra Bouckaert Deep Democracy: besluitvorming het ongelijk van democratie 3

3. Er wordt gestemd en het stemmen heeft als voordeel dat alle meningen zichtbaar zijn. Iedereen spreekt zich uit, is betrokken en neemt verantwoordelijkheid voor het .besluitvormingsproces.

4. Tijdens het besluitvormingsproces wordt niet alleen een appèl op het cognitieve gedaan, maar wordt ook de emotionele beleving meegenomen waardoor meer verbinding met het besluit kan plaatsvinden.

Het is leuk als iedereen een fijne vakantie heeft zonder ‘gedoe’. Maar voor teamwork is een goede kwaliteit in besluitvormingsprocessen noodzaak. Ik kom heel wat medewerkers tegen die geen vertrouwen meer hebben in het management, omdat ze zich niet gehoord voelen. Leidinggevenden die het gevoel hebben dat de stoelpoten onder hen vandaan gezaagd worden zijn geen uitzondering en stilzwijgen, klagen en roddelen ondermijnen vaak de voortgang en zijn moeilijk te doorbreken patronen. Deep Democracy is erop gericht goed luisteren te bevorderen en de ‘tegenstem’ te herkennen en te erkennen. Het resultaat is dat potentieel vrij komt voor creatieve co-creatie en oplossingsgericht teamwork.