Vorig jaar gaf ik een leiderschapstraining aan een organisatie in een zorginstelling. De leidinggevende kwam op een dag met de opmerking dat zij geen ‘ja knikkers’ wilde. Ze wilde graag medewerkers die weerwoord gaven, die ’tegendenken’. Arnold Mindell gebruikt, als het gaat over verandering, de metafoor van een paard achterstevoren berijden. Hij heeft het over mensen die alles anders doen, tegen de stroom in, tegen wat de meeste mensen geloven in en die in het ongewisse durven te springen.
De zin van dwarsdenkers
Deze medewerkers zijn de mensen die als enige moedige ziel kritiek durven geven, datgene wat niet gezegd mag worden -en wat iedereen weet maar niet durft te benoemen-, durven laten horen. Vaak wordt er naar hen niet geluisterd. Onder hen zijn de klokkenluiders die misstanden in organisaties aankaarten, maar ze zijn ook te vinden in uw eigen team of zitten naast u in de MT vergadering. We zijn geneigd dit ’tegendenken’ en de vertegenwoordigers hiervan te negeren. Dat zit in onze natuur. We houden er niet van om onze vertrouwde denkkaders te verlaten en uit onze comfortzone te komen en we staan er bovendien zelden bij stil dat onze waarneming beperkt is en we andere invalshoeken nodig hebben. Dus zonder dwarsdenkers ontstaat nooit verandering.
Organiseer tegenspraak
Het is niet gemakkelijk om de ’tegenstem’ bewust op te zoeken en de ruimte te geven. Dat vraagt moed, geduld en energie. Het proces dat je in gaat is niet te voorspellen en je moet bereid zijn om van gedachten te veranderen. Goede leiders organiseren tegenspraak omdat zij weten dat zij zaken niet in hun eentje kunnen overzien, laat staan verandering tot stand kunnen brengen. Dus stap één is het bewust opzoeken van tegenspraak en er goed naar luisteren. Maar daarmee ben je er nog niet, aldus Heffernan, zakenvrouw en schrijfster. Als je echt iets wilt veranderen moet je niet alleen de tegenstelling opzoeken, je moet het conflict ook uitwerken, de tegenstellingen uitdiepen en er met elkaar over in gesprek gaan. Je zou het kunnen zie als het achterstevoren paardrijden, deze manier van denken gaat immers tegen onze natuur in.
Hoe?
Heffernan geeft aan dat je er ‘conflictvaardigheden’ voor nodig hebt die we vaak niet ontwikkeld hebben maar die we wel kunnen trainen. Het aan willen gaan van dit soort gesprekken vergt ook een andere manier van kijken naar conflict: conflict zien als ‘denken’, en vooral als ‘samen denken’. Er zijn vele manieren om deze ‘conflictskills’ te trainen. Deep Democracy ontwikkelde het tweegesprek ‘Let’s Talk’. Het idee achter Let’s Talk is dat, door de ‘waterlijn’ te laten zakken van de denkbeeldige ijsberg, het vertrouwen vergroot wordt. Dit maakt de weg vrij om te zeggen wat gezegd moet worden. Het geeft een kijkje in je eigen onbewuste en het onbewuste van je gesprekspartner en het levert nieuwe en verrassende inzichten op. Het resultaat van zo’n gesprek is dat er optimaal gebruik kan worden gemaakt van elkaars wijsheid.
Het gesprek bestaat uit 4 stappen:
Stap 1
samen bepalen van het onderwerp en (veiligheids)afspraken maken.
Stap 2
zeggen wat gezegd moet worden.
Stap 3
ieder bezint zich op hetgeen gezegd is in stap twee, spreekt uit wat hem heeft geraakt en wat dit betekent voor hemzelf in relatie tot het issue.
Stap 4
kijken naar de toekomst: wat betekent dat voor de verandering die we willen, het toekomstige beleid, enzovoort.
TED Talks Margeret Heffernan klik hier.
En bekijk hier een filmpje van Myrna Lewis over conflict.