Leiderschapskwaliteiten volgens Deep Democracy: een leidraad voor transformatief leiderschap

Diepgaand leiderschap gaat verder dan instructies geven en beslissingen nemen. Binnen het gedachtegoed van Deep Democracy, een benadering die zich richt op inclusieve besluitvorming en het erkennen van alle stemmen, zijn leiderschapskwaliteiten gericht op verschillende rollen die een leider vervult. In dit artikel leg ik uit welke rollen dat zijn en welke leiderschapskwaliteiten je daarvoor nodig hebt. 

Arnold Mindell en Deep Democracy

Deep Democracy, geïntroduceerd door Arnold Mindell, de grondlegger van de procesgeoriënteerde psychologie, gaat verder dan oppervlakkige consensus of de meerderheidsdemocratie die wij kennen. Het biedt een visie op participatief leiderschap en omarmt de diversiteit aan perspectieven binnen groepen. Deep Democracy staat een inclusieve cultuur voor waarin elke stem van elke medewerker telt, ook de afwijkende of de minderheidsstem. Mindell benadrukt het belang van bewustzijn, open communicatie en inclusieve besluitvorming als fundamenten van betekenisvol leiderschap. 

Essentiële leiderschapskwaliteiten volgens Mindell en Deep Democracy 

Deep Democracy is erop gericht zoveel mogelijk potentie en wijsheid in te zetten van leiders èn medewerkers in dialogen, besluiten en bij het oplossen van vraagstukken. Deep Democracy is niet tegen hiërarchie maar de leider is meer dan een figuur die iets tot stand wil brengen. In de visie van de procesgeoriënteerde psychologie kan een leider dit niet alleen, de leider is gelinkt aan zijn volgers en andersom. Zonder volgers is er geen leider en kan er niets tot stand worden gebracht. De leider is dus zowel leider als procesbegeleider waardoor zowel leider als groep voortdurend veranderen en ontwikkelen op weg naar het tot stand brengen van het doel. Om zowel leider als procesbegeleider te kunnen zijn moet je een aantal dingen kunnen.

Groepsdynamisch inzicht 

Als leider ben je in staat om de complexiteit van groepsdynamieken te begrijpen en te doorgronden. Je moet kunnen werken met verschillende bewustzijnsniveaus binnen de groepsweerstand en sabotage kunnen oppikken en bespreken en weten hoe de pikorde in elkaar zit. Als er iets in de machtsverhoudingen of de positionering verstoord is kun je dit bespreekbaar maken. Kortom: je dient te kunnen werken in boven – én onderstroom.

Visie en bewustzijn

Leiders die zich laten inspireren door Deep Democracy delen hun visie met de groep en zijn transparant. Ze houden niets achter en hebben geen ‘politieke agenda’ naar de groep. Ze combineren hun leiderschap met luisteren naar de groep en faciliteren van groepsgesprekken. Daarvoor moeten ze in staat zijn om te stoppen met ‘zenden’ op gezette tijden en zich tijdelijk los maken van hun eigen agenda zodat ze diepgaand kunnen luisteren in plaats van oppervlakkig en voor de vorm. Ze richten zich op wat zich in henzelf op bewust en onbewust niveau afspeelt, en reflecteren regelmatig. Ze moeten bereid zijn op een gepaste manier hun eigen gedachten, overwegingen en gevoelens te delen met de groep. Door te reflecteren op eigen handelen, identificeren leiders hun eigen beperkingen en blijven ze in tegelijk staat om de groep te ondersteunen: waar je zelf minder goed in bent kun je versterken bij je groepsleden waardoor je je leiderschap spreidt. 

Rolflexibiliteit en groepsdynamiek

Het vermogen om flexibel te schakelen tussen verschillende leiderschapsrollen zoals de rol van leider en de faciliterende rol en om te gaan met diverse persoonlijkheden en interacties is een belangrijke metavaardigheid: kun je je afstemmen op verschillende mensen, kijken wat zij nodig hebben en je taal aanpassen? Rolflexibiliteit ofwel rolfluïditeit betekent dat je je bewust bent van gedachten en gevoelens in jezelf en dat je je tegelijk kunt verbinden met gedachten en gevoelens van anderen. Meervoudig kijken dus en zowel een tijdje tussen verschillende perspectieven te durven blijven hangen als de vaardigheid bezitten om knopen door te hakken wanneer dat moet. 

Roltheorie in leiderschap: in Deep democracy kijkt de leider niet alleen naar individuen en wat zij nodig hebben maar kijkt hij ook naar ‘rollen’ in groepen. Een rol is een kant, een thema of energie die aanwezig is in de groep, zonder dat we dit op individuele medewerkers plakken. Dit helpt om niet te stigmatiseren en om interessante of lastige thema’s bespreekbaar te maken in groepen. 

Faciliteren van conflicten en spanningen: goede leiders kunnen constructief omgaan met conflicten en spanningen, en deze gebruiken als kansen voor groei en ontwikkeling. Spanningen op tijd signaleren en benoemen is daarbij de eerste stap. Het is ook handig als je als leider verschillende stadia van conflict kunt herkennen en iets weet over polarisatie zodat je op tijd in kunt grijpen voordat conflicten tot breuken leiden.

Voortdurend leren en groeien

Leiders die openstaan voor voortdurend leren en zichzelf blijven ontwikkelen, kunnen beter en duurzamer omgaan met veranderende groepsdynamieken en uitdagingen. Goede leiders proberen hun medewerkers steeds te stimuleren om hen tegen te spreken en kritiek te uiten, en signaleren wanneer medewerkers dit lastig vinden. Ze bespreken dit met hen. Zij zien elk gesprek als een mogelijkheid tot groei, zowel voor henzelf als voor de medewerker maar ook voor de hele groep. 

Training en onderwijs in Deep Democracy

Leiders die investeren in trainingen in Deep Democracy, versterken hun vermogen om inclusieve dialogen te voeren en besluitvorming te faciliteren. Door hun kennis van deze denkwijze te verdiepen, wordt het gemakkelijker en minder bedreigend om met een grote diversiteit aan meningen en stijlen om te gaan, het is nu eigenlijk al een must maar wordt steeds belangrijker in een samenleving die steeds diverser wordt. De principes van Deep Democracy bieden leidinggevenden en managers een holistische benadering van leiderschap die niet alleen effectieve besluitvorming faciliteert maar ook bijdraagt aan een inclusieve en veerkrachtige groepscultuur. Door zichzelf te verdiepen in de leiderschapskwaliteiten die deze benadering vereist, kunnen leiders hun vaardigheden verbeteren om betere resultaten en groei op lange termijn te bereiken.

Alle Deep Democracy leiderschapskwaliteiten nog even op een rijtje 

• Visie en bewustzijn: een leider met visie die deze transparant deelt, heeft een duidelijk beeld van het gewenste resultaat en kan anderen inspireren om dit te bereiken. Tegelijk is de leider zich bewust van de dynamieken in de groep en kan hij zowel obstakels bespreekbaar maken als de groep nog meer bekrachtigen en bewust maken van haar talenten.
• Empathie en luisteren: het vermogen om echt te luisteren naar anderen en empathie te tonen voor hun standpunten creëert vertrouwen en moedigt openheid aan, waardoor alle stemmen gehoord worden, ook de gemarginaliseerde stemmen en de stemmen die de leider zelf misschien niet welgevallig zijn. De leider kan ook een klimaat creëren waarin groepsleden met interesse naar elkaar luisteren en waarin afwijkende standpunten interessant gevonden worden om te onderzoeken. Daarmee gaat de leider uitsluiting tegen en moedigt hij een inclusieve cultuur aan.
• Flexibiliteit in rol: leiders moeten kunnen schakelen tussen verschillende rollen, zoals facilitator, mentor en bemiddelaar, afhankelijk van de behoeften van de groep en de situatie. Ze plakken ‘rollen’ niet op individuen maar kijken welke thema’s actief zijn in de groep en welke daarvan besproken moeten worden. Ze zijn niet alleen zelf rolfluïde (meervoudig kijken) maar stimuleren dit ook bij hun teamleden Ze nodigen teamleden actief uit om zichzelf tegen te spreken en doen dit zelf ook als een techniek van ‘hardop denken’ tijdens brainstormsessies en fases waarin de leider en de groep bezig zijn met meningsvorming. 
• Conflictresolutie: een effectieve leider kan constructief omgaan met conflicten en spanningen binnen de groep, ze niet vermijden maar juist benutten voor groei en ontwikkeling. 
• Zelfreflectie en groei: voortdurende zelfreflectie stelt leiders in staat om hun eigen gedrag en beslissingen kritisch te evalueren, te leren en te ontwikkelen. Door dit voor te leven stimuleren zij dit ook bij teamleden. 
• Feedback geven en ontvangen: een cultuur van transparantie en openheid waarin iedereen mens mag zijn en fouten mag maken zorgt voor een klimaat waarin eerlijke en constructieve feedback geven en ontvangen normaal wordt.
• Inclusieve besluitvorming: leiders moeten in staat zijn om beslissingen te nemen op basis van verschillende perspectieven en rekening te houden met de diversiteit van de groep.
• Teamontwikkeling: het onderkennen dat relaties belangrijk zijn in een team, daar tijd en energie in stoppen en erop vertrouwen dat teams, als ze goed gefaciliteerd worden, in staat zijn hun eigen issues op te lossen zorgt voor een positieve teamdynamiek waarin iedereen met plezier kan werken. 
• Zelfbewustzijn: leiders die zich bewust zijn van hun eigen sterke punten en zwakke punten kunnen beter samenwerken en hun invloed positief inzetten.
• Continu leren: leiders die zich inzetten voor voortdurende educatie en training, zowel voor henzelf als voor hun team, blijven op de hoogte van nieuwe benaderingen en technieken die hun leiderschap kunnen versterken. Zij blijven open voor experimenten en zijn bereid steeds weer in de rol van leerling te stappen. Ze weten dat dit voor henzelf en voor hun teamleden niet comfortabel is en hebben geduld en compassie met deze ‘lerende rol’ in hun organisatie.

Succesvol leiderschap in Deep Democracy betekent…

Leiderschap binnen Deep Democracy vereist een unieke combinatie van kwaliteiten die verder gaan dan traditionele leiderschapsmodellen. Het doorgronden van de dynamiek van diverse groepen en conflicten kunnen faciliteren, gecombineerd met een mindset om continu te blijven leren, zijn alvast enkele topics waar je al mee kunt beginnen om jezelf op te bevragen.

Benieuwd hoe jij een beter leider kan worden dankzij het Deep Democracy gedachtegoed? Ontdek hier mijn Deep Democracy diensten-aanbod.

Vragen die ik tegenkom over leiderschapskwaliteiten en Deep Democracy

Hoe definieert Arnold Mindell ‘goed leiderschap’?

Arnold Mindell benadrukt dat goed leiderschap binnen Deep Democracy gaat om het erkennen en waarderen van alle perspectieven, het creëren van inclusieve dialogen en besluitvorming en het kunnen omgaan met diverse groepsdynamieken.

Hoe kunnen leiderschapskwaliteiten worden verbeterd met behulp van Deep Democracy?

Door bewustwording, training en zelfreflectie kunnen leiders hun vaardigheden ontwikkelen om inclusieve besluitvorming te faciliteren en effectief om te gaan met conflicten en spanningen.

Hoe verschilt de leiderschapsbenadering van Deep Democracy van traditionele leiderschapsmodellen?

In tegenstelling tot traditionele top-down benaderingen legt Deep Democracy de nadruk op het betrekken van alle stemmen bij besluitvorming- ook de minderheidsstem- en het omarmen van diversiteit en conflict als bronnen van groei.

Hoe kunnen organisaties Deep Democracy integreren om hun leiderschapscultuur te verbeteren?

Organisaties kunnen workshops, trainingen en coaching in Deep Democracy aanbieden om leiders te helpen essentiële vaardigheden te ontwikkelen die nodig zijn voor inclusief en participatief leiderschap.

Wat zijn uitdagingen en voordelen van het toepassen van Deep Democracy in leiderschapsrollen?

Uitdagingen omvatten het omgaan met complexe dynamieken en conflicten. Voordelen zijn verbeterde besluitvorming, betere betrokkenheid van teamleden, een meer inclusieve en gedragen werkcultuur, dus ook minder weerstand waardoor je effectiever wordt. Medewerkers worden autonomer, nemen meer verantwoordelijkheid en worden ook kritischer. Het welbevinden van medewerkers wordt groter, verbeteren en leren hoort bij de cultuur en daardoor krijg je tevreden klanten of cliënten.