Groepsdynamiek voor leiders en zelfsturende teams + 8 tips

Wat is groepsdynamiek

In dit blog vertel ik je kort iets over groepsdynamiek. Ik geef je een diagnostische tool mee waarmee je ineffectieve groepsdynamiek kunt herkennen en doorbreken. Ik geef je 8 tips om uit dit belemmerend gedrag te komen zodat je weer goed kunt samenwerken en je doelen kunt realiseren.

De ijsberg

Dit plaatje laat een ijsberg zien. De ijsberg is een metafoor voor de groep. De groep heeft een groepsbewuste en een groepsonbewuste.

Boven de waterlijn is iedereen op de hoogte van hetgeen er speelt, onder de waterlijn weet niet iedereen wat er aan de hand is. Als veel onder de waterlijn verborgen is wordt het lastig om je doelen te bereiken. Als je alle conflicten, ergernissen en boosheid naar elkaar toe onder de waterlijn laat zitten en niet uitspreekt ontstaan er ‘vissen’. ‘Vissen’ zijn issues en bronnen voor niet uitgesproken conflicten. Dat belemmert de samenwerking.

Vissen en haaien

Als je die vissen lang laat zitten en er niet over praat worden het grotere vissen. De vissen zullen steeds weer boven de waterlijn uitspringen en ook weer onder de waterlijn verdwijnen. Dat zijn de momenten dat je voelt dat je iets zegt dat niet de bedoeling is. Waarop dan vaak een pijnlijke stilte volgt. Als je de vissen laat zitten worden het haaien. Die zijn lastiger boven water te krijgen dan kleinere visjes.

Sabotage

Saboteren doet iedereen, het is menselijk gedrag. We doen dat als we ons niet gehoord voelen. Dat kan vele oorzaken hebben. Bijvoorbeeld omdat je heel verschillend bent, of omdat er top down besluiten worden genomen. Het is dan lastig om nog echt naar elkaar of naar het management te luisteren. Verbinding houden is niet gemakkelijk als je boos of gefrustreerd bent. Je hebt het gevoel dat er niet naar je geluisterd wordt. Je moet er moeite voor doen anders ben je elkaar snel kwijt. Sabotage-gedrag ligt dan op de loer. Sabotage-gedrag is er natuurlijk altijd een beetje en dat is ook niet erg. Maar je moet er wel actief op letten dat dit gedrag niet opschuift naar rechts op de lijn. Hoe verder naar rechts, hoe ineffectiever je wordt als team.

De sabotagelijn is een diagnostische tool om te kijken of je je niet gehoord voelt (of dat een ander teamlid zich niet gehoord voelt) en of je nog wel effectief kunt samenwerken. Het is normaal menselijk gedrag, niet goed en niet slecht. Het gebeurt overal, mensen voelen zich vaak niet gehoord. We zijn ons er niet van bewust dat we dit doen.

In het begin is het gedrag nog niet zo zichtbaar, hoe verder je opschuift naar rechts, hoe zichtbaarder en hoe moeilijker op te lossen. Ga dus al met elkaar in gesprek bij sarcastische grapjes, dat is gemakkelijker dan als het oorlog is.

Sommige mensen of groepen slaan ook gedrag op de lijn over. Hier volgt een uitleg bij het gedrag:

Groepsdynamiek voorbeelden

Grapjes: je maakt een grapje, een geintje met een seintje: als een collega te laat komt ’s ochtends roep je: ’Goedemiddag collega!’ Deze grapjes kunnen sarcastisch worden als de collega het grapje niet oppikt en niets aan zijn of haar gedrag verandert.

Smoesjes: kennen we allemaal: vergeten, afspraak niet goed begrepen, ziek etc. Smoesjes zijn vaak gedeeltelijk waar, maar we houden van overdrijven. Als je meer dan drie keer een smoesje gebruikt of merkt dat een ander dat doet, kun je ervan uitgaan dat er gesaboteerd wordt.

Roddel: praten over anderen in negatieve zin zonder dat die anderen erbij zijn. Groepjesvorming en lobbyen horen hier ook bij. ‘Wij’ tegen ‘zij’. Dit kan leiden tot gestopte en slechte communicatie, tot groepjesvorming en beelden maken van elkaar die niet kloppen met de werkelijkheid.

Slechte en gestopte communicatie: niet meer communiceren. Of via via communiceren, je gaat niet naar je manager maar naar de OR. Je praat niet rechtsreeks met je collega maar gebruikt een spreekbuis: je zegt in een vergadering dat de afdeling marketing last heeft van het gedrag van Marieke, waar Marieke bij zit, terwijl je dat eigenlijk zelf vindt. Als je niet of slecht communiceert wordt het lastig om je doelen nog te halen.

Opzettelijk tegenwerken: opzettelijk geen informatie geven of zo lang mogelijk achter houden. Waarheid verdraaien (mooier maken of leugentje) in je eigenbelang.

Vertragen: je zegt dat je nog moet nadenken over een besluit terwijl je het al lang weet, of je beantwoord mails niet of veel te laat.

Staken: openlijk zeggen: ‘Ik doe niet meer mee’ of: ’Ik doe dit niet’. Niet meer meedenken of met een alternatief komen.

Oorlog: juridische strijd, of je pakt de beste materialen en laat de slechte iPad die het niet doet voor je collega liggen. Elkaar niet meer helpen. Elkaar een hak zetten.

Vertrek: andere baan zoeken of je checkt geestelijk uit: ik doe alleen nog mijn werk en de rest kan me niet meer schelen, ook mijn collega’s laten me koud.. 

Groepsdynamiek verbeteren

Wat te doen om eruit te komen? 8 tips:

• Als je dit gedrag bij jezelf merkt naar het team: bespreek het tijdens een overleg.
• Als je dit gedrag merkt bij jezelf naar een andere collega: ga met elkaar in gesprek en als het moeilijk is stel aan de ander voor om er een collega bij te vragen waar jullie je allebei goed bij voelen om te helpen. Vertel wat je moeilijk vindt en vertel wat dit met je doet, welk effect het op jou heeft. Plan hier tijd en rust voor.
• Spreek de ander altijd direct kort aan bij het begin van sabotage: sarcastische grapjes, meer dan drie smoesjes achter elkaar en roddelen. Dit kan een heel kort gesprekje zijn. Spreek ook jezelf toe als jij het zelf doet.
• Bij roddelen: stel de ander voor om het tegen de collega te zeggen over wie zij praat. Stel voor om te helpen bij het gesprek als dat lastig is voor de ander.
• Start elke vergadering met een Check-In met de vraag: zijn er nog vissen die we op moeten vissen? Of stel deze vraag na de Check-In en leg een symbolische vis in het midden. Diegene die hem pakt vertelt over een vis die haar stoort. Zij legt de vis terug in het midden als zij uitgesproken is. Iemand anders kan dan de vis pakken als zij daar iets over wil zeggen.

Werk ook bewust en regelmatig aan de positieve energie in je team:

• Vier ook de goede momenten: als jullie een fijn overleg hebben gehad, een project goed samen hebben volbracht etc. Dus doe een rondje positieve teamprestaties elke vergadering.
• Geef elkaar minimaal éénmaal in het kwartaal complimenten. Iemand staat centraal en krijgt een ‘regen’ van complimenten van de anderen, één minuut lang. Zorg dat je meent wat je zegt. Diegene die centraal staat zegt aan het einde wat heeft geraakt of wat ze herkent en wat dat zegt over haar. Iedereen staat éénmaal centraal zodat de hele groep aan de beurt komt.
• Goede vergaderstructuur en duidelijk afgesproken leiding helpt, zorg daarvoor.

Nu weet je wat je kunt doen om in de ‘effectieve zone’ te blijven. Veel succes met de sabotagelijn tool!

Wil je een uitleg van mij over de sabotagelijn en de ijsberg op een filmpje zien? Ga naar mijn YouTube kanaal en kijk de filmpjes sabotage 1 en 2.