Het is een mooie winterdag. Ik kijk vanuit mijn werkplek uit mijn raam en zie mijn besneeuwde tuin, met daarachter het witte kerkhof dat fel afsteekt tegen de helder blauwe hemel. Een mooie dag om te schrijven over weerstand in teams. Ik ga drie veel voorkomende gedachtes over tegenwerking weerleggen.
Belemmeren mensen die vaak ‘nee’ zeggen de voortgang?
Jaren geleden had ik een collega die eigenlijk altijd en op alles eerst ‘nee’ zei. Ze werd als ‘lastig’ gezien en ze werd eigenlijk nooit gehoord. Na de vergadering spraken we een ‘hot’ onderwerp nog wel eens verder door en dan bleek ze goede ideeën te hebben. Ik voelde een mengeling van ergernis en bewondering voor haar. Ergernis, omdat ik ongeduldig van haar werd en bewondering, omdat ze toch steeds ‘nee’ durfde te zeggen als ze het ergens niet mee eens was. Op een gegeven moment viel het me op dat we het tijdens de vergaderingen steeds weer over verslaglegging hadden, terwijl we er toch al maanden geleden duidelijke afspraken over hadden gemaakt. De tijd die we aan dit onderwerp besteedden hield de boel behoorlijk op. Op een dag kwam weer de verslaglegging ter sprake en mijn collega kwam met dezelfde tegenwerping die ze vorige keren ook had gemaakt. Ik realiseerde me op dat moment dat er meer mensen gelijkwaardige gedachten moesten hebben als zij maar dat niemand iets zei. En ik was het eigenlijk ook wel met haar eens, maar ik zei ook niets. Ik besloot mijn stilzwijgen te doorbreken en zei dat ik het met haar eens was. Er werd voorzichtig instemmend geknikt. Toen ik expliciet vroeg of er mensen waren die er net zo over dachten gingen meer collega’s zich uitspreken. Toen kwam mijn dwarse collega met een briljant idee voor een format voor onze verslagen, dat ons veel tijd zou besparen. We besloten volgens het format te gaan werken. Het onderwerp was van de agenda en is nooit meer terug gekomen.
Vaak hoor ik: “aandacht geven aan weerstand werkt tegenstellingen in de hand”.
Herken je deze situatie? Al een tijdje is de spanning te snijden in je team. De teamleden zijn stil tijdens vergaderingen en zeggen niet veel. Er wordt stug en hard doorgewerkt, maar in de wandelgangen hoor je veel geklaag over niet collegiaal gedrag. Je vindt dat er nu maar eens over gesproken moet worden tijdens het werkoverleg. Je benoemt wat je waarneemt en geeft aan dat je je zorgen maakt over de sfeer in het team. En je vraagt of iemand hierover iets wil zeggen. Er valt een lange doodse stilte. De stilte voor de storm. En dan barst een heftige discussie los. Tegen het einde van de vergadering is de spanning niet opgelost. Je probeert de boel weer in banen te leiden, hetgeen ook lukt, en er zijn enkele teamleden die positieve en hoopvolle uitspraken doen over de samenwerking. Enigszins bedrukt verlaat iedereen de vergadering. In deze casus zijn de tegenstellingen inderdaad niet opgelost, integendeel. Dus de stelling is waar zul je denken. Het is inderdaad waar zolang je geen plan hebt. Als we in een uurtje een lang sluimerend conflict willen oplossen, waarbij de discussie meer op een ping-pong wedstrijd lijkt dan op een gesprek, zal het niet lukken om de lucht te klaren. Constructief redetwisten is een kunst op zich. Je herinnert je vast gesprekken met vrienden of collega’s waarbij jullie beiden achteraf opgelucht waren. De lucht was geklaard, je had alles gezegd wat je op het hart had en je vriend of collega ook. Wat gebeurde er precies in dat gesprek? Je luisterde naar elkaar, je maakte van je hart geen moordkuil, je gaf elkaar feedback en je herkende min of meer wat de ander over je te zeggen had. Misschien kwamen jullie zelfs tot oplossingen voor het probleem dat speelde. En daarna? Jullie band werd hechter en de relatie verbeterde. Het was in tijden niet zo gezellig geweest en het was lang geleden dat je zo goed had samengewerkt. Je kreeg er energie van en jullie maakten samen grappen. Toegegeven, met een heel team is constructief bakkeleien niet eenvoudig. Maar zeker niet onmogelijk…
“Mensen die tegenwerken slepen anderen mee in hun negativiteit en ‘besmetten’ soms de hele organisatie”.
Toen ik vijf jaar was zat ik bij de nonnen op school en moest ik een peer inkleuren. Netjes binnen de lijntjes. We zaten allemaal in onze bankjes en iedereen was een peer aan het inkleuren. Ik vond dit kleurwerkje heel saai dus vroeg aan de non die voor de klas stond of ik een tekening op de achterkant mocht maken. Dat mocht niet. Ik snapte niet waarom ik geen tekening mocht maken. En ik drukte hard en driftig op mijn potlood en de punt brak. Ik kreeg een standje van de non en een nieuw potlood. Ik moest netter werken. En ik kleurde nu expres buiten de lijntjes en het werd helemaal geen nette peer. Ik voelde me gefrustreerd en wilde eigenlijk mijn blad weggooien en naar buiten rennen. En ik keek om me heen wat de andere kinderen deden. Ik zag Karina verveeld met haar potlood spelen.
Met een beetje fantasie kun je je voorstellen wat mijn volgende actie geweest moet zijn. Wat zou er gebeurd zijn als de non had gezegd dat als ik mijn peer af had ik op de achterkant nog een mooie tekening mocht maken? Dan had ik mijn peer met veel ijver ingekleurd, omdat ik dan daarna mocht tekenen. Ik had waarschijnlijk veel plezier gehad in het tekenen, ik had de non aardig gevonden, was de volgende les meer mijn best gaan doen en had misschien ook nog tekentalent ontwikkeld. Maar in plaats daarvan ging ik de andere kinderen tegen de non mobiliseren.
Ja, het is waar, mensen kunnen hun sabotagegedrag overdragen op anderen, hoe zouden anders revoluties kunnen ontstaan? Maar hebben we ons voldoende afgevraagd waarom mensen tegenwerken? Wat is hieraan vooraf gegaan? Is er überhaupt naar hen geluisterd? Hebben ze uitleg gekregen? Voldoende antwoord op hun vragen? Is er met hen gecommuniceerd? Voelen zij zich gehoord, gezien en begrepen?
Weerstand is de moeite waard om te onderzoeken. Onder weerstand zit immers vaak een goed idee. Tegenwerkend gedrag kan duiden op sluimerende conflicten die uitgeklaard moeten worden, omdat ze anders de samenwerking belemmeren en groter worden. En tenslotte: weerstand kan een signaal zijn dat er iets aan de hand is. Dan moet er dringend geluisterd worden naar boodschappen die belangrijke informatie bevatten. Ga dus op zoek naar weerstand!
Mooie en nuchtere waarneming: aandacht geven aan weerstand werkt tegenstellingen in de hand en als je de weerstand mijdt worden deze dus niet opgelost. Sandra zet je in deze blog echt aan het denken: achter ‘weerstand’ zitten zomaar positieve drijfveren en bronnen van waardevolle informatie.
Dirk Vollenhoven, RCA facilitator, www.folnu.nl
