Leren over de tijd die achter ons ligt en vooruit
kijken naar de toekomst
Terugblikken
Het is januari 2022. De winter is een tijd waarin we naar binnen keren. De Zonnewende op 21 december, de kortste dag van het jaar die ook het begin van de winter markeert, ligt al weer een tijd achter ons. De lockdown versterkt wellicht de tijd van inkeer, weinig afleiding, veel wandelen, het gezellig maken in huis…. Dit alles zet vanzelf aan tot reflectie.
Terugkijken en verder kijken. Hoe staan we ervoor? Wat kunnen we leren van 2021? Voordat je het weet duik je de volgende uitdagingen in, stort je je in het nieuwe jaar op nieuwe kansen. Dan is het jammer om niet de vruchten te hebben geplukt van hetgeen we leerden in het voorbije jaar.
Het belang van reflectie
Mijn ervaring is dat er steeds minder tijd is voor reflectie. Dan is het mooi om zulke momenten als de jaarwisseling als gelegenheid te benutten om stil te staan bij hoe je 2021 hebt ervaren, hoe het met je is gegaan. En vooruit te blikken naar 2022. Aan de hand van vijf Deep Democracy metaforen en diagnostische tools zet ik je aan het denken over jezelf, jouw organisatie en je team.
De ijsberg als metafoor voor het groepsbewuste en het groeps-onbewuste. Boven de waterlijn is iedereen op de hoogte van hetgeen er speelt, onder de waterlijn weet niet iedereen wat er aan de hand is. Als veel onder de waterlijn verborgen is wordt het lastig om je doelen te bereiken.
Hoe heb jij getracht de waterlijn te laten zakken afgelopen jaar, zodat het groepsbewuste kon groeien, mensen goede gesprekken konden voeren en creativiteit werd aangeboord om knelpunten op te lossen?
De Sabotagelijn is een diagnostische tool om te kijken of mensen zich niet gehoord voelen (of dat een ander teamlid zich niet gehoord voelt) en of je nog wel effectief kunt samenwerken. Het is normaal menselijk gedrag, niet goed en niet slecht. Het gebeurt overal, mensen voelen zich vaak niet gehoord. We zijn ons er niet van bewust dat we dit doen.
In het begin is het gedrag nog niet zo zichtbaar, hoe verder je opschuift naar rechts, hoe zichtbaarder en hoe moeilijker op te lossen.
Is het je gelukt om dit gedrag bespreekbaar te maken in jouw organisatie/ team? Was het mogelijk om je bewust te worden van jouw eigen sabotagegedrag en eruit te stappen. Het gesprek weer aan te gaan met medewerkers/ collega’s?
‘Harry’, de vogel die op zijn kop hangt als metafoor voor diegene met een andere of afwijkende mening:
De wijsheid van de Harry’s is onmisbaar: Harry’s wijzen op risico’s, fouten, en komen met innovatieve ideeën. Ze zijn de poort naar het onbewuste.
Heb je de Harry’s gehoord? Hoe vaak ben je zelf een Harry geweest?
Alle stemmen horen en de minderheidsstemmen toevoegen aan dialogen, besluitvorming en conflictoplossing.
Hoe vaak heb jij de vraag gesteld: ‘wie heeft er nog een ander idee’ ‘Wat heb jij nodig om mee te gaan met de meerderheid?’ Is het je gelukt om naar je eigen minderheidsstem te luisteren het afgelopen jaar? Welke stemmen in jou heb je op een zijspoor gezet?
Vissen. Als je alle conflicten, ergernissen en boosheid naar elkaar toe onder de waterlijn laat zitten en niet uitspreekt ontstaan er ‘vissen’. ‘Vissen’ zijn issues en bronnen voor niet uitgesproken conflicten. Dat belemmert de samenwerking.
Is het je gelukt om ‘vissen’ boven water te halen? Waren het vele kleine visjes of een grote haai? Welke ‘vissen’ heb jij ‘gevangen’ het afgelopen jaar?
Een edge is een grens, een blokkade, waarin je opmerkt dat je niet meer verder komt in je proces. Dit kan een gesprek zijn met iemand of een conversatie in een groep waar je vastloopt. Je merkt dat iedereen steeds dezelfde argumenten herhaalt. Je kunt daarbij een gevoel krijgen van verwarring, vermoeidheid, weg willen uit de situatie, frustratie, boosheid, willen snoepen, vergeetachtigheid, of dat je anderen de schuld geeft van zaken. Een edge kan zich ook openbaren in steeds hetzelfde probleem tegenkomen zonder een oplossing te vinden. We noemen dat dan: ’jezelf tegenkomen’. En een edge kan zich ook uiten in cirkelende gedachten in je hoofd, een besluit niet kunnen nemen of niet verder komen in je denkproces. Het algehele gevoel is dat je graag een stapje verder zou komen, je verlangt naar een ‘oplossing’ of een dieper inzicht. En tegelijk verhindert angst voor de confrontatie dat je deze stap zet. Een dubbel gevoel dus. De symptomen van in herhaling vallen, zin hebben in snoep, vermoeidheid enzovoort, zijn vermijdingsgedrag. De kunst is om bij de edge te blijven en te blijven voelen wat er is in het moment, dan dient zich als vanzelf iets nieuws aan in je proces.
Wanneer ben jij je bewust geweest van een edge? In jezelf of in de organisatie/ in je team? Was je in staat om een moment ‘in de edge’ te blijven, zonder afleiding te zoeken? Leverde dat nog een dieper begrip of inzicht op over het proces?
Voornemens
Waar wil jij, reflecterend over deze vragen, komend jaar meer aandacht aan besteden? Wat zou helpen om jouw organisatie of team productiever, effectiever of bezielder te laten samenwerken?
